از مناره های اصفهان چه میدانید؟

مناره ها:

داشتن مناره های بلندی که تنها برای اذان گفتن مورد استفاده قرار نمی گرفته، از ویژگی های بارز مساجد دوره ی سلجوقی است. این مناره ها را می توان به دو دسته تقسیم کرد، تعدادی از آنها در کنار مساجد بنا شده، و تعدادی درگر به صورت منفذد و در وسط مزارع ساخته شده است. در دوره ی صفویه در حومه ی اصفهان و در نزدیکی هزار جریب، میلی به نام میل شاطران بود، شاطران خدمتگزاران پیاده رو شاه بودند و باید برای اثبات لیاقت خویش از در کاخ شاهی تا میل شاطران در فاصله ی برآمدن خورشید تا فرو رفتن آن، بروند و دوازده تیری را که در برج مذکور است، یکی پس از دیگری، باز آورند. در سمت یسار همین میل مقبره ی عظیمی زیر گنبد گردی قرار داشت، که به گنبد لاله معروف بود و در آنجا از دور گورستان گبران مشاهده می شد.

منارجنبان اصفهان:

خیابان آتشگاه، مسیر اصفهان نجف آباد، محله کارلادان

یکی از بناهای تاریخی اصفهان منارجنبان است که در فاصله ی 6 کیلومتری مغرب شهر اصفهان در سر راه اصفهان به نجف آباد در دهکده ای به نام “کارلادان” واقع شده است. یکی از تاریخ هایی که در این بنا وجود دارد تاریخ منقوش به خط ثلث برجسته، بر سنگ مرمری عمودی و یکپارچه، مورخ به سال 716 هجری است، که در اطراف آن نیز با همین خط سوره ی “یس” حجاری شده است و بر ضلع جنوبی سنگ، به خط ثلث برجسته نوشته شده است: کفی بالموت واعظا. ارتفاع ایوان منارجنبان از زمین بقعه 10 متر و ارتفاع هریک از دو مناره ی آن هفده متر است. فاصله ی دو مناره در سطح پشت بام حدود 9 متر و محیط هر مناره 4.5 متر است. منارها زیاد بلند نیستند و در حقیقت دیوارهای ایوان قدرت حمل بار سنگین تر از این را ندارند. منارها در تاریخ جدیدتری نسبت به ایوان ساخته شده اند، و طرز به کار بردن آنها معمول ابنیه ی دوره ی مغول نیست. بنابراین منارها با ایوان زیر هیچ گونه وجه اشتراکی ندارند. ارتفاع هریک از مناره ها از کف بام تا فراز آن حدود 7/5 متر، و ارتفاع بام نیز تا کف حیات 10/3 متر، اندازه گیری می شود. فاصله ی مرکز به مرکز مناره ها نیز در تراز پایه 10/5 متر می باشد، در طبقه ی هم کف و در زیر قوس های اصلی و بر سطح هر کدام کاشی کاری تزئینی با کاشی آبی لاجوردی بر سطح آبی فیروزه ای مشاهده می گردد.

مسجد و مناره ی برسیان (بیسیون):

برسیان دهکده ای است در 42 کیلومتری مشرق اصفهان و حد فاصل بین بلوک بران و رودشتین. برسیان شاید در اصل پارسیان بوده به طوری که ساکنین دهکده نام محل سکونت خود را بیسیون تلفظ می کنند. مسجد جمعه برسیان، براساس کتیبه ی کوفی برجسته آجری محراب، بر زمینه تزئینات گچی گل و بوته دار، مورخ به سال 498 هجری است. محراب از نمونه های عالی هنر آجر تراشی و گچ بری دوره ی سلاجقه است، در داخل مقرنس های آجری، ازاره های وسط در شمسه های هلال وسط محراب به خط کوفی ساده ی آجری، کوفی مشبک و نیز خط ثلث بر زمینه ی گل و بوته گچ بری شده است.

مناره ی چهل دختران بنای عهد سلجوقیان از اولین سال قرن ششم هجری:

انتساب اصفهان به شهر مناره ها را می توان مدیون وجود تعداد زیادی مناره ی به جا مانده از دوران سلجوقی دانست. مناره ی مسجد علی، منار رهروان، مناره زیار، مناره ساربان، مناره گار، مناره ی رهروان و مناره ی چهل دختران در اصفهان را می توان در فهرست منارهای سلجوقی نام برد. منارهای زوجی از سال 547 هجری به بعد بر سر ایوان ها ظاهر شده است. به طور کلی منار از سه قسمت پایه، ساقه و کلاهک (تاج) تشکیل می شود. برای استحکام پایه منار، زمین را تا جایی که به زمین سخت برسند حفر کرده، سپس با شفته و سنگ آن را پر و مستحکم می کنند. تنها مناره ی کتیبه دار منفرد شهر اصفهان که هم نام واقف و نیت وی و هم سال ساخت آن بر روی بدنه ذکر شده است، مناره ی چهل دختران می باشد. مناره ی مذکور در منتهی الیه شمالی محله ی جوباره از محلات قدیمی اصفهان و محل سکونت یهودیان واقع شده و در حدود 21 متر ارتفاع دارد.

مناره ی شهرستان (شاه رستم):

در مجاورت بقعه الراشد بالله و پل قدیمی شهرستان، در قدیم مناره ای از قرن ششم هجری و از دوره ی سلاجقه وجود داشته است. این مناره دارای دو پلکان بوده، که از یکی بالا می رفته اند و از دیگری پایین می آمدند. این مناره از لحاظ نقوش و تزئینات مانند مناره ی مسجد علی و مناره ی ساربان بوده و بیشتر سیاحان خارجی از آن یاد کرده اند. این مناره را به طمع استفاده از آجرهای آن در سال 1333 هجری عمدا خراب کرده اند.

مناره زیار:

این منار در دهکده ی زیار و در ساحل جنوبی بستر زاینده رود در 33 کیلومتری مشرق اصفهان واقع شده است. این مناره تنها نمونه ی مناره های سه طبقه است، که تا کنون در آن دخل و تصرفی نشده است. ارتفاع آن بالغ بر 50 متر است. آقای مایرون بمنت سمیث سال ساختمان آن را بین سال های 550 تا 688 هجری می داند. کتیبه ی این مناره در قسمت فوقانی به خط کوفی برجسته با کاشی فیروزه ای بر زمینه آجر ساده شامل آیه ی 33 از سوره ی فصلت است.

منبع: اصفهان نصف جهان

مولف: رسول سروش منش