ژئوپارک طبس چه ژئوسایت هایی رادربرمیگیرد؟

1-کلمرد

کوه های کلمرد درغرب ژئوپارک طبس واقع شده است.بلوک طبس یکی ازاجزای خردقاره ایران مرکزی است که ایران مرکزی ازشرق به غرب به سه بلوک کلی تقسیم می شود که شامل 1-بلوک لوت2-بلوک طبس3-بلوک یزد است،هرکدام ازاین بلوک هاتوسط گسل های اصلی ازهم جدا شده اند،سمت شرقی گسل طبس توسط ارتفاعات شتری وگسل نایبندازبلوک لوت جدامی شودبخش غربی بلوک طبس توسط دو گسل جداشده است1-گسل کلمرد2-گسل نائینی(گسل پوشیده نائینی.)اهمیت وجایگاهی که بلوک طبس نسبت به سایرنقاط ایران داردوتوجه تمام زمین شناسان و طبیعت گردان رابه خودجلب کرده است وجود رسوبات دوران اول زمین شناسی است که تقریبابه طورکامل مامی توانیم سنگ های دوران اول زمین شناسی ودوران دوم راباکمترین نبودرسوب گذاری مشاهده کنیم که درکمترنقطه ای ازایران میتوانیم این موارد رادریک مسافت کوتاه داشته باشیم،مرزسنگ های پرکامبرین وکامبرین حدودپانصدوچهل ودومیلیون سال قبل شناخته میشود.بلوک کلمردمنطقه ای است که ویژگی های چینه شناسی وسنگ شناسی ورسوبی خیلی متفاوتی نسبت به بقیه نقاط طبس دارد،همین ویژگی هاباعث شده است که منطقه کلمرد راتحت عنوان یک بلوک جداگانه ازطبس معرفی کنند،رخ دادهایی که درمنطقه کلمرد اتفاق افتاده باعث میشودکه سازندهایی که دربلوک کلمرد مشاهده میشود باسازند هایی که درنقاط دیگر طبس مانند ناحیه شیرگژت رشته کوه شتری کوه نایبندیا ازبک کوه مشاهده میشودمتفاوت باشند.گبرهای زمانی که دراین بلوک اتفاق افتاده دربلوک های دیگرطبس به این صورت مشاهده نمیشودخروجی هایی که درآب بلوک کلمرد مشاهده میشودنسبت به سایرنقاط طبس خیلی متفاوت است زیراعملکرد گسل های کلمردونائینی مخصوصا کلمردنسبت به بقیه نقاط طبس باعث شده که در،دوران مختلف زمین شناسی دراثر فعالیت این گسل حوضه های رسوبی متفاوتی تشکیل بشوند که این حوضه هاتفاوت های چشم گیری رانسبت به سایرحوضه های دیگردارد.

(منطقه کلمرد(غرب طبس)دگرشیبی وگپ کامبرین)

2-کوه کل عاشقان

کوه عاشقان یکی ازتیپیک ترین ژئوسایت های ژئوپارک طبس است زیراچند نسل چین خوردگی که مرتبط هستند با گسل که اصطلاحا درزمین شناسی تحت عنوان درگ فورد بیان میشوند دیده میشود.

(کوه کل عاشقان(چین خوردگی همراه باگسل)

3-تاقدیس جعفران

تاقدیس جعفران یکی ازتیپیک ترین تاقدیس های طبس است.زمانی مابه یک چین خوردگی نام تاقدیس را،اهدا میکنیم که سنگ های قدیمی تردرهسته قراردارند که هرچه ازهسته به طرف بالاترحرکت بکنیم سنگ ها جوان ترمیشوند.تاقدیس جعفران ازنظرسنگ شناسی و جایگاه فسیلی سنش بسیارمتفاوت است نسبت به سنگ هایی که درکلمرد وکوه کل عاشقان مشاهده میشودآنها دردوران اول زمین شناسی بودندوپرکامبرین بودندو این بخش کاملادردوران دوم و ژوراسیک میانی ابتدا ژوراسیک زیرین تا ژوراسیک میانی قرارمیگیرد که سازنده بادامو نام دارد.

(تاقدیس جعفران)

4-چشمه خواجه حسن(مرزپرمین تریاس)

چشمه خواجه حسن درمنطقه کلمردقراردارد،پرمین یعنی آخرین دوران اول،تریاس یعنی اولین دوره  دوران دوم این مرزبین این دو یک گپ زمانی است که درایران فقط دردو نقطه رسوبات پیوسته آن را داریم1-جلفا2-آباده.بزرگ ترین انقراض کره زمین درمرزپرمین تریاس است یعنی پایان دوران اول به دوران دوم دراین مرزبخاطرگورزایی ها،افتادن شهاب سنگ و فعالیت های آتشفسشانی منجرشده که منقرض وسیع درکره زمین رخ دهدوبیش ازنود وشش درصدازگونه های جانوران دریایی منقرض شود وحدود هفتاد درصد از گونه های قاره ای ازبین رفته ودیگر،تری لویت هارابعدازپرمین نداریم بنا به این دلایل این مرز خیلی مهم است.

5-کال جنی

کال جنی ازدوقسمت تشکیل شده که دارای یک بخش کوهستانی ویک بخش دشت دارد.طول دره کال جنی حدودا نه کیلومتراست که ازپایین دست روستای ازمیغان شروع میشودتا دشت طبس.قدیمی ترین سنگ های این دره متعلق به ژوراسیک فوقانی هستند که سنگ آهک های قیفی یا اصطلاحاسنگ آهک های مرجان دارسازنداسفندیارحدودصدوچهلو پنج تاصدوپنجاه میلیون سال قدمت این دره ها است رسوبات دیگری که دراین دره مشاهده میشود و بخش جذاب تردره جنی محسوب میشود،رسوبات اصطلاحا نئوژن ورسوبات کوارتزدلی هستندکه نئوژن مربوط به سی و پنج میلیون سال قبل میشودکه جدیدترین رسوباتش معروف است به رسوبات آبرفتی کوارتزدلی که مربوط میشوند به مخروط افکنه های دشت طبس. یک ویژگی خیلی مهمی که دره کال جنی وکال سردرنسبت به سایرنقاط طبس دارداین است که میتوان زندگی و تمدن های انسانی رادرآنها مشاهده کردمانندخانه های باستانی گبرکه متعلق به دوره ساسانیان بوده است.

(ژئوسایت کال جنی)

6-رشته کوه شتری

این منطقه یکی ازمهم ترین وپرپتانسیل ترین مناطقی است که درشهرستان طبس قرارداردهم ازنظرطبیعی هم ازنظرژئوتوریسمی واکوتوریسمی،ازنظرزمین شناسی این قسمت شرق ژئوپارک طبس قراردارد وکال سردر بخشی ازرشته کوه شتری است این رشته کوه حدود صدوپنجاه کیلومترباحداکثرپهنای حدودبیست وپنج کیلومترباعث شده که یک جریان آب و هوایی متفاوت را نسبت به سایرنقاط طبس ومناطق اطراف را،که آب وهوای خشک و طبیعی دارندایجاد کند وشرایط آب وهوایی که ایجاد کرده باعث شده که نزولات جوی که دراین منطقه به صورت بارش های سالیانه انجام میشودسرمنشاء حیاط اصلی شرق طبس با روستاهای اصلی باشدکه دراین منطقه قرار،گرفته سه رودخانه و دره اصلی وجود دارد که تامیین کننده آب طبس هستند1-کال جنی2-کال سردر3-کال تفتو،قدیمی ترین سنگ هایی که در،رشته کوه شتری هستندمتعلق به سازندبهرام هستندازسن دونین میانی تادونین پسین که حدود سیصدوهشتادمیلیون سال قدمت دارند،بلند ترین ارتفاعی که در،رشته کوه شتری مشاهده میشود قله شتری است که مجموع سه قله کنارهم است.رشته کوه شتری ازنظرژئومورفولوژی وهیدروژئولوژیکی یک منطقه مهم است که بخش اصلی روان آب هایی که ازبارندگی دراین رشته کوه سرازیرمیشود به سمت دشت طبس راهی میشوند،نکته دیگرازنظراکوتوریسمی وطبیعی این رشته کوه یک پدیده وجاذبه منحصربه فردوجود داردبه نام جنگل سنو یا رویشگاه جنگلی چهرستوکه حدود نه هزارهکتاروسعت این جنگل است که این جنگل تاسال 1375-1376هنوزدرشرق ایران کشف نشده بود وگونه درختی که درآن وجود،دارد درخت سنو است ازخانواده زبان گنجشک،تا قبل ازکشف این جنگل رویشگاه اصلی این درخت فقط در،رشته کوه های زاگرس بودکه درغرب ایران قراردارد باکشف گونه درختی سنودرشرق ایران که منحصر به رشته کوه شتری درمنطقه طبس است دیدگاه ها و این باور،راتغییرداد که درختی که در رشته کوه های زاگرس تاهشتصدوپنجاه میلی متربارندگی نیاز دارد تابتواندرشد،داشته باشداما درمنطقه ای با شرایط آب وهوایی متفاوت تراز،زاگرس با دیویست و پنجاه میلیمتربارندگی درسال هم توانسته است تا خودش راحفظ کندوتوسعه دهد.

(رشته کوه شتری)

7-کال سردر

طول دره کال سردرازبخش میانی رشته کوه شتری شروع شده وتانزدیکی شهرطبس ادامه پیدامیکندحدودبیست وهفت کیلومترطول این دره است چشمه های متعددی دراین مسیروجود دارند که آب رودخانه سردر،را تامیین میکنندکه مهم ترین این چشمه ها چشمه قنبراست(قنات چشمه قنبر)که دربالادست چشمه مرتضی علی قرار داردبا فاصله حدودهفت کیلومتری ازچشمه آب گرم منشاء آبی که در،رشته کوه شتری است عمدتامرتبط باشکستگی ها و گسل ها،است علت اینکه ما این آب رابه صورت چشمه های آب گرم مشاهده میکنیم این است که چشمه های آب گرم عمدتا درمناطق ایران مانند بندرعباس،سیستان بلوچستان،اردبیل و حتی چشمه هایی که پیرامون آتش نشان دماوند قرار دارند معمولااین موارد راچشمه های مرتبط با آتش فشان ها درنظرمیگیرندمنتهی چشمه های آب گرمی که درمنطقه طبس قرارداردمخصوصا چشمه آب گرم مرتضی علی چشمه مرتبط باشکستگی های گسل هستندکه آبی که ازطریق بارندگی به این منطقه وارد میشود ازطریق این شکستگی ها وگسل هانفوذ پیدامیکند به داخل سطح زمین و تا یک اعماقی فرو میرود و دوباره براثراختلاف شیبی که دارند به سطح زمین بازگردانده میشود،دراثرشیب زمین گرمایی هر صد متر،که به داخل زمین آب فرو میرودسی درجه به دمای آب افزوده میشود و این آب وقتی دوباره به سمت زمین بازگردانده میشود،دمای آن کاهش میابد،درفصول مختلف سال میزان دمای این آب متغییراست.

(کال سردر)

8-چشمه جعفری

در اصل چشمه جعفری مظهرقنات است،دلیل ارتفاع چشمه جعفری این است که در،زمان قدیم این چشمه بالا قرارداشته است که دراثر پایین افتادگی سطح رودخانه این شکاف بوجود آمده است.از سال1333 تا امروزحدود پنج متربه ارتفاع این چشمه براثر پایین افتادگی سطح رودخانه افزوده شده است.

(چشمه جعفری)

9-خانه های باستانی گبر

خانه های باستانی گبر،به دوبخش تقسیم شده که  درکال جنی و کال سردرقرارگرفته است. درکال جنی تعداد خانه های گبری که وجود،دارد نسبت به خانه های کال سردر کمتر است،درکال سر در تعداد خانه های گبری که وجود،دارد چندین برابرخانه های گبر موجود،درکال جنی است.خانه های باستانی گبربه دلیل ساختارمعماری که دارند و حالت قوصی شکلشان نسبت داده میشوند به دوران ساسانی یعنی حدودهزاروهشتصد الی نهصد سال قبل،ارتفاع زیاد خانه های گبرازسطح رودخانه،به علت بالاآمدگی آبی که در طبس قراردارد است،از نظر زمین شناسی منطقه طبس منطقه فعالی است،هرچه ارتفاع زمین ازسطح رودخانه هابیشترباشد،رودخانه هابیشتربسترخودشان را حفر میکنند و دره های عمیق تری را بوجود می آورند،در نتیجه در گذشته بستر،رودخانه درسطح خانه ها بوده است.

(خانه های باستانی گبر)